Uzmanlardan 'çöl tozu' uyarısı: Nefes darlığı, astım ve bronşiti tetikliyor

Dicle Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdurrahman Şenyiğit, dünyadaki tüm kum fırtınalarının yüzde 50'sinin tek başına Sahra Çölü'nde oluştuğunun kabul edildiğini, diğerlerinin de Orta Asya bölgesinde meydana geldiğini ve tüm dünyaya yayıldığını anlattı.

"Astım ve bronşiti olan hastalar ciddi sorun yaşıyor"

Şenyiğit, fırtınalarla taşınan partiküllerin çevre ve sağlık sorunları oluşturduğunu dile getirerek, "Özelikle astımı, bronşiti olan hastalar bu dönemde ciddi sorun yaşamakta. Burundan ve ağızdan giren bu partiküller, akciğerlere gidip ciddi anlamda nefes darlığı, hırıltılı solunum oluşturabilmekte. Astım, bronşit, akciğer veya alerjik hastalık varsa dışarı çıkılmaması gerekiyor" dedi.

Bu hava olayının yaşandığı dönemlerde özelikle gündüz mümkünse dışarı çıkmamak, evlerin pencerelerini ve kapısını kapalı tutmak gerektiğini ifade eden Şenyiğit, dışarı çıkılacaksa da maske kullanılmasını önerdi.

"Toz fırtınalarının olduğu dönemlerde dikkatli olmamız gerekiyor"

Şenyiğit, dışarı çıkıldığında hırıltı solunum başlamasının astım veya bronşit atağının göstergesi olduğunu anlatarak, "Bu durumda mutlaka hekime başvurulmalı. Toz fırtınalarının olduğu dönemlerde dikkatli olmamız gerekiyor. Dışarı çıkılmadığı halde öksürük, balgam, hırıltılı solunum veya göğüste yanma şikayetleri varsa da doktora başvurulması gerekli" diye konuştu.

"Bazı hastalıklar için hem neden hem tetikleyici olabilmekte"

Mardin Artuklu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Vasfiye Bayram Değer ise çöl tozunun insanların yanı sıra hayvan ve bitki sağlığını olumsuz etkilediğini söyledi.

Özellikle sağılık sorunları bulunanlar için ciddi zararlarının olduğuna işaret eden Değer, şöyle konuştu:

"Havada toz partiküllerinin yüksek olması özelikle solunum yolu rahatsızlıklarına sebep olabiliyor. ABD'de yapılan bir araştırmaya göre, çöl tozlarının taşınımı sebebiyle yılda 60 bin ölüm meydana gelmekte. Irak'ta 2005'te bu çöl tozu taşınımı sebebiyle Yermük Hastanesinde 1000 boğulma vakası rapor edildi. Solunum yolu hastalıklarına neden olmakta, ölüm oranlarını artırmakta. Bazı hastalıklar için hem neden hem tetikleyici olabilmekte. Astım için tetikleyici ve sebep olabiliyor. Migren, göz enfeksiyonu gibi hastalıklar için hem neden hem de tetikleyici."

Değer, toz partiküllerin boyutunun önemli olduğuna işaret ederek, "10 mikrondan küçük olanlar sağlık için zarar teşkil ediyor. 2,5 mikronun altındakiler akciğerin en ücra köşelerine kadar ulaşıp solunum yolu problemlerine yol açabiliyor" dedi.

[Doç. Dr. Vasfiye Bayram Değer]

"Kemik ve dokularda biriken kurşun beyin hasarına neden olmakta"

Çöl tozlarının barındırdığı önemli miktarda kurşunu da çökeldiği ortamlara bıraktığını dile getiren Değer, "Çöl tozlarının havalanmasıyla atmosfere karışan ve çok uzak mesafelere taşınan kurşun parçacıklarının su kaynaklarına çökelmesi veya tarım ürünleri başta olmak üzere gıda maddelerini kirletmesi sonucu insan sağlığı tehlikeye girmektedir. Kemik ve dokularda biriken kurşun, beyin hasarlarına ve ölümlere neden olabilmektedir. Düşük dozdaki kurşun birikimi bile anne karnındaki bebekler ve henüz bağışıklık sistemi gelişmemiş çocuklara büyük zararlar verebilmektedir" şeklinde konuştu.

Toz taşınımının sağlıklı bireyler için de zararlı olduğunu vurgulayan Değer, bu kişilerde de cilt ve saç problemlerine yol açabildiğini aktardı.

"Risk gruplarının açık alanlarda bulunmamaları gerekiyor"

Değer, bu tür olayların yaşandığı dönemlerde vatandaşların dikkat etmesi ve dışarıya çıkmaması gerektiğini ifade ederek, "Özellikle risk gruplarının açık alanlarda bulunmamaları gerekiyor. Kapı ve pencerelerin de sıkı şekilde kapatılarak partiküllerin içeri de girmesinin engellenmesi gerekiyor" dedi.

Toz taşınımıyla ilgili 1960'lı yıllardan beri çeşitli çalışmaların yürütüldüğünü belirten Değer, "Bu konuda bilimsel çalışmaların artırılması ve devam ettirilmesi gerekiyor. Ünlü tıp bilgini İbni Sina'nın, 'Toz olmasaydı insan ömrünün 1000 sene olmaması için hiçbir sebep yoktu.' sözünü hatırlatmak istiyorum. Hakikaten bu anlamda sağlığa olan etkileri ön plana çıkarılarak insanlarda farkındalıkların yaratılması önemli. Olumsuz etkileri bu şekilde azaltılabilir" sözlerini kullandı.

Koruyuculuğu yüksek maske önerisi

Şırnak Devlet Hastanesinde Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Mahmut Ülger, toz bulutunun çocuklarda, yaşlılarda ve kronik hastalarda risk teşkil ettiğini söyledi.

Toz taşınımı oluştuğunda çocukların, astım ve kronik akciğer hastalarının dışarı çıkmamasını önerdiklerini dile getiren Ülger, "Çıkmaları gerektiği durumlarda ise koruyuculuğu yüksek maske kullanmalarını, kronik hastaların ilaçlarını düzenli kullanmalarını tavsiye ediyoruz" diye konuştu.

Ülger, solunumla burundan giren küçük partiküllerin akciğere kadar indiğini anlatarak, şunları kaydetti:

"Akciğere indiğinde özellikle astım hastaları için ciddi anlamda alerjik reaksiyonlar oluşturup, atağa sebep olup ciddi sonuçlar doğurabilmekte. Kronik hastalarda daha çok ölümler oluyor. Özellikle astım, KOAH hastaları için ciddi anlamda ataklar oluşabilmekte. Bu süreçlerde dışardan eve gelindiğinde duş alınması koruyucu önlemler arasında yer alıyor."