Güzel koku okula giriyor

Bihter Türkan Ergül dünyadaki sayılı koku uzmanlarından biri. Altı yaşında merak ve ilgi ile içerisine girdiği bu alan, onun için profesyonel meslek olmasının çok ötesinde bir aşk. Ona göre kültürel zenginliklerimizden birisi de rayiha; yani koku. Zira Sümerler’den Osmanlı’ya, oradan günümüze uzanan koku serüveninin peşine düşen Ergül için koku, özel bir olgu ve içerisinde çok büyük zenginlik barındırıyor.

Kokunun insan psikolojisi üzerinde de etkili olduğunu düşünen Ergül, bilimsel çalışmalar da yürütüyor. Şimdilerde tamamlanmak üzere olan koku okulunda deneyimlerini paylaşmaya hazırlanan Bihter Türkan Ergül’ün bir hedefi de koku müzesi.

Koku kültürü ateşin bulunmasına dayanıyor

Koku kültürünün insanlık tarihi kadar eski olduğunu söyleyen Ergül, ateşin bulunmasıyla beraber zenginliğin gün yüzüne çıktığını söylüyor:

“İnsanlık tarihi kadar eskidir koku kültürü. Ateşin bulunmasıyla beraber, ateşe kokulu bitkilerin, ağaçların, yaprakların atılmasıyla ilk tütsü tarihi başlar. Tütsü, kolonya, yağlar, çiçek suları ve parfüme baktığımızda gündelik hayatımızın vazgeçilmez unsurudur bu kokular. Çok tanrılı, tek tandırı ve semavi dinlerde koku ayrı bir önem kazanmıştır. İslamiyet’te Peygamber Efendimiz Hazreti Muhammed’in sünnetindendir koku ikram etmek. Osmanlı’da ve Selçuklu’da da hem gündelik hayatta hem de devlet erkânında farklı bir ihtişam yaratmış. Gül suları şişeleri, buhur tütsülükler, buhurdanlar bir mücevher niteliğinde. Ramazan bayramlarında, elçi kabullerinde, mukaddes emanetlerin açılışında güzel kokular tarihe her zaman iz bırakmıştır”

[Koku Uzmanı Bihter Türkan Ergül | Fotoğraf: TRT Haber]

Hobi olarak başladı, bir sektöre dönüştürdü

Hobi olarak başladığı yolculuğu, onu sektörün önde gelen isimlerinden biri haline taşımış. Kokunun ondaki karşılığı; aşk.

“6 yaşından itibaren kokularla ilgileniyorum. Kokular benim için ayrı bir aşk, ayrı bir dünya. Hobi olarak ilgilendiğim bu merak daha sonra bir sektöre döndü. 2 yıl önce standartlarına oturttuğumuz koku uzmanlığı resmi olarak bir meslek artık ülkemizde. Bu yolda çok zorlandığım zamanlar oldu; kaynak yok, örnek yok… Kokuya meraklı olanların bu alanda yetişmesi en büyük isteklerimdendi. Aromaterapi, koku ve psikoloji, kozmetik gibi birçok alanda koku çalışmaları mevcut.”

Uyku düzenine göre koku tasarlıyor

Ergül’ün çalışmalarının en ilginç yanlarından birisi de kişilerin sosyal yaşamlarına göre koku tasarımı yapması. Uyku düzeni, yeme-içme alışkanlığı, tüketilen besinlere göre insanlara özel koku tasarımı yapabiliyor.

“Sürekli pratik yapılması gereken bir meslek. Dünyada her parfümün kendine özel teknikleri vardır. Tasarım kısmına geçildiğinde kişi artık kendi çalışmasına yoğunlaşır. Ben yeme-içme alışkanlıkları, uyku düzeni, tüketilen besin değerlerini gözeterek koku tasarımı yapıyorum. Bunlar ten salgısını tetikliyor. 1-30 yaşlarında nikotini çok tüketen, çay ve kahve alışkanlığı olan, suyu az içen birinin ten aroması farklıdır. 40 yaş grubuna geldiğin ten kokusu farklı olacaktır. Spor alışkanlığı, et tüketimi gibi günlük birçok özellik kişilerin ten salgısını değiştirir. Böylece parfümün duruşu da değişir. Biz burun zevkimize göre koku alıyor ama bir de tenimizin aroması var. Bazen beğendiğimiz bir parfümü tenimize sıktığımız zaman hoşlanmayabiliriz. Burun beğenebilir, ten onaylamazsa kokuyu çok hızlı arındırır. Şu cümleyi çok duyarız, “arkadaşımda beğendim, gittim aynı kokudan gittim aldım. Onda 8 saat durdu bende 10 dakika durmadı”. İşte bu durum kokunun tene uyumunun olmadığını gösterir.”

Osmanlı’daki koku zenginliği

Hollywood starları, dünya liderleri, sanat ve siyaset camiasından ünlü kişilere de parfümler tasarlamış Ergül. Tasarım yaparken hayranı olduğu Osmanlı koku kültüründen de yararlanıyor.

“Hem devlet kademesinde hem de gündelik yaşamda yaygın bir kültürdü. Kız istemeye gittiğiniz zaman yanınızda zambak kokusu götürürdünüz, bu durum ‘kızınıza talibiz’ demekti. Şerbetler karanfilli geliyorsa ‘buyurun, kızımızı isteyin’ mesajı verilirdi, sade geliyorsa ‘sana verecek kızım yok’ demekti. Bir konağa gittiğiniz zaman önce tütsülerle karşılanırdınız. Etrafınızda bu güzel koku yayılıyor. Şerbetler, karanfilli ve tarçınlı geliyor. Burada da bir koku ve aroması var. Ellerinize gül veya çiçek suları dökülüyor. Bildiğimiz gibi güllaçlar gül sularıyla yapılıyordu. Osmanlı Devleti döneminde çiçek suları çok fazla kullanılıyordu. Lavanta, tarçın, karanfil gibi çok bilinen kokular da kültürün en büyük zenginliklerindendi. Kokular aynı zamanda temizlik için de önemli bir araçtı. Bu kokularla mikroplar temizlenirdi. Zamanla kolonyalar geldi. Kolonyayı çok kolay kabul etmemizin sebebi, çiçek sularından dökme usulüne alışkın olmamızdı. Bu kültürü yaşatabilsek çok derin bir geçmişimiz var.”

Koku okulunda deneyimlerini paylaşacak

Ergül, bir meslek haline dönüşen koku uzmanlığını gelecek nesillere de aktarmak istiyor. Yakında kurulacak koku okuluyla da tüm eğitimler tek bir çatı altında toplanacak.

“Koku uzmanlığını meslek standartlarına oturttuktan sonra bir de eğitim ve sınav merkezini kurmaya ihtiyaç duyduk. Şu anda kurulma aşamasındaki koku okulunda tüm bilgiler yer alacak. Kokuyla ilgili tek bir çatı altında platform kuracağız. Parfümörlük, aromaterapi, koku-psikoloji, koku-gen, koku-sanat ve koku-tarih alanlarında çalışmalar yapacağız. Bu dünyada ve ülkemizde bir ilk olacak. Kitaplaştırmak istediğimiz birçok araştırma var. Dünyaya buradan güzel kokular yaratacak öğrencileri yetiştirmek istiyoruz. Bu işin meraklılarına eğitim vermek istiyoruz.”