Halkalı kuşlar

Kuşları takip etmenin yollarından biri de vericiler. Ancak halkalama yöntemine kıyasla oldukça masraflı olan, uydu takip sisteminin kullanıldığı bu yöntemi kuş araştırmacıları çok tercih etmiyor. Bunun yerine takibi biraz güç olsa da halkalar daha pratik ve maliyetsiz.

Kuşların hareketini kısıtlamayacak, onları rahatsız etmeyecek şekilde boyutlandırılmış halkalar, uluslararası standartlarda belirlenmiş her ülkenin kendine ait renk ve kodu ile ayırt edilebiliyor.

İlgili ülkelere geri bildirim yapılabilmesi için de aslında kuş gözlemciliği yapan kişilere ihtiyaç var. Kuşların göç dönemlerini, uğradıkları ve yaşadıkları yerleri senelerdir takip eden gözlemcilerin, halkalı kuşlara denk gelme ihtimalleri yüksek ancak her zaman mümkün değil.

“Halkalı kuş bulduğumda dört yapraklı yonca bulmuş gibi seviniyorum”

Kuş gözlemciliği ve yaban hayatı fotoğrafçılığı yapan Alper Tüydeş, son 3 yıl içinde 200’den fazla halkalı kuşun geri bildirimini yapabilmiş şanslı gözlemcilerden.

“Türkiye’de de yaklaşık 5-6 yıldır özellikle göç dönemlerinde göç eden sürü halinde gördüğüm kuşların ayaklarındaki halkaları fotoğraflamayı ve bu fotoğraflardan elde ettiğim kodları da halkalamayı yapan ülkeyi bularak onlara iletiyorum, geri bildirimde bulunuyorum aslında. Böyle yaparak kuş gözlemciliği ve kuş fotoğrafçılığının yanında bilimsel bir çalışmanın da bir parçası olmuş oluyorum. Bu zaman kadar Türkiye’de, son 3 yılda, 200’den fazla halkalı kuşu belgeleyerek, bunu ilgili ülkelere aktardım.”

“Bir kuş gözlemci belki ömrü boyunca ortalama 3-5 tane halkalı kuşa denk gelebilir” diyen Tüydeş, fotoğraflayabildiği halkalı kuş sayısından memnun.

“Her ne kadar binlerce kuş halkalansa da, göç eden dünya genelinde yüzlerce, binlerce kuş olduğu için bu biraz da aslında samanlıkta iğne aramak gibi oluyor. Ben her halkalı kuş bulduğumda dört yapraklı bir yonca bulmuş gibi seviniyorum. En çok halkalanan kuşlar arasında leylekler var. Avrupa’da özellikle her yıl binlerce leyleğe verici takılıyor ve leylekler diğer kuşlara nazaran daha uzun bacaklı olduğu için halkalar da daha net görülebiliyor.”

Halkalı kuşlarda geri bildirim önemli

Kuş araştırmacılar için oldukça önemli olan geri bildirim sayesinde, doğada ‘Alper’ adında bir leylek olduğunu anlatan Tüydeş, yaptığı gözlem ve fotoğraflamalar sayesinde güzel bir iletişim kurduğunu söylüyor.

“Halkalandıktan sonra bir kuşun dünyanın herhangi farklı bir noktasından geri bildirim gelmesi bekleniyor. Tabii burada insanların da üzerine çok vazife düşüyor sadece kuş gözlemcilerinin değil. Çünkü bu kuşlar bir avcı tarafından vurulmuş, elektrik tellerine çarpıp ölmüş olabilir. Veya bir fotoğrafa girmiş olabilir. Bunların yer, zaman, durum ve şeklinin hiçbir önemi yok. Sadece görüldüğü neresiyse o yerin ilgili ülkeye bildirilmesi gerekiyor. O ülkede oradan bulunamasa bile Türkiye’de bu işi yapan milli parklar var. Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ne ya da doğa derneklerine, kuş gözlemciliği veya kuş fotoğrafçılığıyla uğraşan bireylere bu halkalı gördükleri kuşları iletirlerse, onlarda dolaylı yoldan ya da doğrudan bu kuşun halkalandığı ülkeyi tespit edebilir ve onlara geri bildirimde bulunabilir. 2-3 yıl kadar önce Yunanistan’da halkalanmış bir leyleği fotoğrafladım göç dönemlerinde. Ve bunun üzerine Yunan araştırmacılar o yıl halkaladıkları leyleklerden birine Alper ismini vermişlerdi bana jest olsun diye. Bu halkalı kuşlar üzerine yaptığım fotoğraflama ve gözlem çalışmalarından dolayı doğada benim ismimi taşıyan bir leylek de var.”

“Kuşlar yaban hayatı hakkında çok şey anlatıyor”

Doğaya dair hala yeterli bilgi birikimimizin olmadığını söyleyen Tüydeş, kuşların kullandığı bölgelerde ne tür olumsuzluklar yaşadıkları, onlara neyin zarar verdiğini öğrenmek için yapılan bu bilimsel araştırmanın önemini de şöyle anlatıyor:

“Kuşların sadece nereden nereye gittikleri değil, hangi alanları kullandıkları, sorunları neler, yani halkalı kuşlar üzerinden ölüm nedenlerine dahi ulaşılabiliyor. Ve buradan bir istatistik çıkartılabiliyor. Yani bu elektrik hatları mesela bunların başında geliyor. Su kirliliği, zehirlenme gibi vakaların artışında, bu halkalı kuşlar sayesinde istatistik bir bilgi birikimi oluyor. Ve bunlar sadece kuşların değil, o bölgedeki doğal bir sistemin, ekosistemin de aslında ihtiyaçlarını, eksiklerini ortaya koyan bir çalışmanın bir parçası oluyor aslında.

Yani kuşlar aslında yaban hayatı için bilim insanlarına sadece göç rotalarının değil bunun ötesinde kullandıkları alanları, hala sağlıklı ekosisteme sahip alanları da bilim adamlarına, insanlara gösteriyor.