Bazı şehirlerde acil durum ilan ediliyor, bazılarındaysa insanlar hastanelik oluyor. Bunun sebebi ise her gün soluduğumuz hava.
Hava kirliliği sadece insan sağlığına zarar vermiyor. Ekolojik dengenin bozulmasına neden oluyor, canlı hayatını etkiliyor.
Nüfus artışı, şehirleşme, sanayileşme, fosil yakıtlar, doğal afetler…
Bunlar soluduğumuz havanın bu kadar kirli olmasının başlıca nedenleri arasında. Peki, hava kirliliği insan sağlığını nasıl etkiliyor?
.jpg)
Hava kirliliği öncelikle akciğerleri etkiliyor ve kalp hastalıklarına neden oluyor. Ayrıca, akciğer kanseri, akut solunum yolu hastalıkları, astım ve felç gibi hastalıkların görülmesini de artırıyor.
Hava kirliliği, kronik obstrüktif akciğer hastalığından kaynaklanan küresel ölümlerin yüzde 41'inin, tip 2 diyabetin yüzde 20'sinin, akciğer kanserinin yüzde 19'unun, kalp hastalıklarının yüzde 16'sının ve inme ölümlerinin yüzde 11'inin sorumlusu olarak gösteriliyor.
Ortalama yaşam süresini de kısaltıyor
Dünya Sağlık Örgütüne göre, her 10 insandan 9’u kirli hava soluyor. Hem dış hem de iç ortamdaki hava kirliliği her yıl 7 milyon insanın hayatını kaybetmesine neden oluyor. Avrupa genelinde ise yaklaşık 800 bin kişi hava kirliliği sebebiyle erken yaşta ölüyor. Bu durum, ortalama yaşam süresini 2 yıl kadar kısaltıyor.
Ortalama yaşam süresinin kötü hava koşulları nedeniyle en fazla kısalacağı yer ise Güney Asya ülkeleri. Çocukların ortalama ömürlerinin Güney Asya'da 30 ay, Sahraaltı Afrika'da 24 ay, Doğu Asya'da 23 ay, Kuzey Afrika ve Orta Doğu'da 18 ay, Latin Amerika'da 9 ay kısalacağı tahmin ediliyor.
.jpg)
Ayrıca, hava kirliliği nedeniyle en fazla ölüm olan bölgelerden en az ölüm olan bölgelere sıralama şöyle:
“Asya, Batı Pasifik, Afrika, Doğu Akdeniz, Avrupa ve Amerika.”
European Heart Journal adlı bilim dergisinde yayımlanan araştırmaya göre; hava kirliliğinden kaynaklanan ölüm sayısı, sigara içmekten kaynaklanan ölüm sayısıyla neredeyse eşit.
Birçok ülkede etkili
Mayıs ayında Meksika’nın başkentinde orman yangınları nedeniyle artan hava kirliliği insan sağlığı için kabul edilebilir limitin 1,5 katına çıkmıştı. Bu nedenle de acil durum ilan edilmişti. Temmuz ayında ise, Malezya’da 100’den fazla insan yoğun hava kirliliği nedeniyle hastaneye kaldırılmıştı.
Bugün ise Endonezya hükümeti, giderek artan nüfusu, trafik yoğunluğu ve çevre kirliliğinin yanı sıra plansız kalkınma gibi sorunlarla boğuşan başkent Cakarta’yı taşımayı planladığını açıkladı.
Hava kirliliği günde 1 paket sigara kadar zarar veriyor
ABD Tabipler Birliğinin yaptığı araştırmada, hava kirliliğinin günde bir paket sigara içmek kadar etkili olduğu belirlendi. Araştırmada bilim insanları, yaşları 45 ve 84 arasındaki 7 binden fazla sağlıklı yetişkini 10 yıl boyunca izledi.
Hava kirliliği oranlarının yüksek olduğu metropollerde yaşayan kişilerde amfizem ortaya çıkma riskinin, hava kirliliği oranlarının düşük olduğu yerlerde yaşayıp günde bir paket sigara içen bireylere eşit olduğu ortaya koyuldu. ABD'de yalnızca 2011'de solunum hastalıkları nedeniyle 107 bin kişi hayatını kaybetti.
Türkiye’de hava kirliliğinin yol açtığı ölüm sayısı: 51 bin 574
Türkiye'de hava kirliliği, 2017’de 51 bin 574 ölüme yol açtı. Bu rakam aynı yıl trafik kazalarından ölenlerin 7 katı. Temiz Hava Hakkı Platformunun "Hava Kirliliği ve Sağlık Etkileri: Kara Raporu"na göre, hava kalitesi değerleri hesaplanan 73 ilin 44'ünde kirli hava solundu.
2017'de hava kirliliği İstanbul'da 5 bin 851, Bursa'da 3 bin 98, İzmir'de 2 bin 518, Ankara'da 2 bin 139, Konya'da 2 bin 82, Manisa'da bin 957 ve Mersin'de bin 628 can aldı.
Aynı zamanda, hava kirliliği kaynaklı ölümlerin tüm ölümlere oranla en fazla olduğu iller yüzde 25,5 ile Iğdır, yüzde 25,1 ile Kahramanmaraş ve yüzde 23,7 ile Afyonkarahisar oldu.
Şehir şehir hava kalitesi ölçülüyor
Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Çevre Mühendisleri Odasının yayımladığı 2018 Hava Kirliliği Raporu’nda yer alan bilgilerden bazıları ise şunlar:
Hem Avrupa hem de Türkiye atmosferinde yaz aylarında, kış aylarına göre daha yüksek partikül madde (hava kirletici madde) bulunuyor.
Raporun tamamına ulaşmak için tıklayınız
Türkiye atmosferindeki partikül maddeler, 2003 yılında Avrupa’ya göre yüzde 5,6 fazlayken, 2018 yılında bu oran yüzde 33,4 oldu.
16 yaş üzeri 7,5 milyon aracın bulunduğu ülkemizde, trafikte seyreden araçların egzoz emisyonları önemli miktarda hava kirliliği yaratıyor.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından, hava kalitesi ölçüm sonuçları şeffaf bir şekilde kamuoyu ile paylaşılıyor. “havaizleme.gov.tr” sitesinden şehir şehir hazırlanan hava kalitesine ulaşabilirsiniz.
Uzmanlar hava kirliliği ile ilgili neler söylüyor?
Doç. Dr. Haluk Çalışır, hava kirliliğine maruz kalmanın anne karnında başladığını söylüyor. Ayrıca, ev içerisinde yakılan sobanın KOAH'a zemin hazırladığını anlatıyor.
"Hava kirliliği 2012 yılında kanserojen olarak tanımlandı. Bundan korunmanın tek bir yolu var, nefes almamak... Temiz havanın olduğu bir ortamda yaşamamız gerekiyor. Hava kirliliği trafik kazasından daha fazla insan öldürüyor. Maske kullanılabilir ancak bu da çok fazla koruyan bir şey değil."
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının sitesinden hava kalitesinin takip edilebileceğini belirten Çalışır, "Kirliliğin düzeyi çok önemli. Çok yoğun düzeyde kirliliğe uzun süre maruz kalırsanız kansere neden olabilir" diyor.
Hava kirliliğine karşı neler yapılabilir?
TMMOB Çevre Mühendisleri Odasının Hava Kirliliği Raporu'nda yer alan başlıklardan biri de hava kirliliğine karşı alınabilecek önlemler. Bu önlemlerden bazıları ise şöyle:
- Hava kalitesi ölçümleri dikkate alınmalı.
- Toplu taşıma kullanımı artırılmalı.
- Daha fazla yeşil alan oluşturulmalı.
- Atıkların azaltılması desteklenmeli.
- Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı artırılmalı.
Kaynak: TMMOB Çevre Mühendisleri Odası, Birleşmiş Milletler, Dünya Sağlık Örgütü
Grafik: Bedra Nur Aygün
11.1ºC
Ankara
