'Trafikte sıfır ölüm'e bir adım daha

Dünyada ortalama yaşam süreleri uzamasına ve tıpta her gün yeni tedaviler geliştirilmesine rağmen, trafik nedeniyle hayatını kaybedenler konusunda fazla bir ilerleme sağlanamadı.

Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre dünyada her yıl 1 milyon 350 bin civarında insan, trafik kazalarında hayatını kaybediyor. 78 milyon civarında kişi yaralanıyor ve yüksek miktarda maddi kayıp yaşanıyor.

“Küresel bir halk sağlığı sorunu” olarak nitelenen trafik kazalarında, halen dünyada her 25 saniyede 1 insan hayatını kaybediyor. 5-29 yaş aralığında, yani çocuk ve genç ölümlerinde de ilk neden trafik kazaları.

2019 yılı verilerine göre, trafik kazalarında 100 bin kişi başına düşen can kaybı oranı dünyanın ortalamasına göre 16,7. Afrika’da bu oran yüzde 27,2, Avrupa’da ise 7,4. Buna rağmen Avrupa'da 2022 yılında 32 ülkeden 19’unda trafik kazalarında can kayıpları arttı.

Türkiye’deki durum

Türkiye ise hem artan nüfusu ve taşıt sayısı hem de Asya-Avrasya, Afrika, Ortadoğu ve Kafkasya arasında köprü olması nedeniyle trafiği oldukça yoğun bir ülke. 2021 yılında yük taşımacılığının yüzde 89,4’ü, yolcu taşımacılığının yüzde 92,7’i karayolu üzerinden yapıldı. 68 bin 725 km yol ağına sahip olan Türkiye’de Kasım 2022 itibarıyla bölünmüş yol uzunluğu 28 bin 816 km’ye ve 77 ile ulaştı.

2023 yılı haziran ayı itibarıyla motorlu araç sayısı ise 27 milyon 525 bini aştı. DSÖ rakamlarına göre 2010 yılında 100 bin kişi başına trafik kazalarında can kaybı oranı yüzde 13,4 idi. 2020’de yüzde 5,8’e düştü. Bu oranla Türkiye birçok AB üyesi ülkeden daha iyi duruma geldi. AB’de aynı dönemde can kaybı ortalaması yüzde 4,6 olurken, Bulgaristan’da 7,1, Portekiz’de 6,2 olarak kaydedildi. Yunanistan’da ise bu oran 6,1.

Yılda 4 binden fazla kaza

Türkiye’de2021’de 4 bin 722 ölümlü trafik kazası meydana gelirken, 2022 yılında ise 4 bin 591 ölümlü trafik kazası meydana geldi. Böylece ölümlü trafik kaza sayısında yüzde 2,8 oranında düşüş sağlanmış oldu.

2022 yılında meydana gelen 197 bin 261 adet ölümlü yaralanmalı trafik kazası sonucunda 2 bin 282 kişi kaza yerinde, 2 bin 947 kişi ise yaralanıp sağlık kuruluşlarına sevk edildikten sonra kazanın sebep ve tesiriyle 30 gün içinde hayatını kaybetti. 2021 yılında ise can kaybı sayısı 5 bin 362 idi.

2053 hedefi trafikte sıfır can kaybı

Türkiye’de 2018 yılında, karayollarında trafik kazalarında ölümleri sıfıra indirmek üzere ilk adım atılmış, 2030 yılına kadar yüzde 50 düşürülmesi, 2050 yılında ise sıfıra indirilmesi hedeflenmişti. Bu amaçla 2021 yılında Karayolu Trafik Güvenliği Eylem Planı devreye sokuldu. Karayolu trafik Güvenliği Stratejisi Eşgüdüm Kurulu, 2024-2027 hedeflerini belirledi ve Eylem Planı’nı yayınladı.

2024-2027 döneminde uygulanacak plana göre, yeni “2053 - Trafikte Sıfır Can Kaybı: Vizyon Sıfır” hedefi belirlendi. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan tarafından ‘Türkiye Yüzyılı’ hedefleri arasında ilan edilen çalışma doğrultusunda, altyapıdan araçlara kadar her şey değişecek ve güvenlikli hale gelecek. Bunun sonucunda, 2053 yılından itibaren trafikte can kaybı yaşanmaması için tüm önlemler alınmış olacak.

İçişleri Bakanlığı Karayolu Trafik Güvenliği Stratejisi Eşgüdüm Başkanlığı koordinasyonunda süren çalışmalara Adalet, Enerji ve Tabii Kaynaklar, Gençlik ve Spor Bakanlığı gibi bakanlıklardan Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan ÖSYM’ye kadar birçok kurum katkıda bulunuyor. Ayrıca Kızılay, TŞOF gibi STK’lar da destek veriyor.

Yollar, araçlar, sürücüler ve denetimlerde değişim

Strateji kapsamında trafiğin işleyişi, denetimi ve altyapısında önemli bir değişim hedefleniyor. Şehir dışı ve içinde yollarda hızın düşürülmesi ve standart hale getirilmesi, Elektronik Denetleme Sistemi ve Ortalama Hız Kontrolü gibi sistemleri devreye sokulması, dronla trafik kontrolü yapılması, trafik denetleyicisi olan polis ve jandarmanın alkol ve narkotik madde denetimi konusunda her yıl eğitim alması gibi hedefler bulunuyor. Ayrıca okullarda verilen teorik eğitim, simülatörler yardımıyla uygulamalı hale getirilecek, zorunlu askerlik görevini yapanlara trafik eğitimi verilecek. Trafik denetiminin Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinden ayrı bir teşkilat olarak düzenlenmesi de üzerinde çalışılan öneriler arasında yer alıyor. Trafiğe çıkacak araçlarda üst düzey güvenlik önlemlerine ilişkin yönetmelik daha önce yayınlanmıştı. Ancak bununla yetinilmeyerek kara noktaların tespiti, kırmızı ışıkların yeri konusunda da analiz ve çalışmalar sürdürülüyor. Okul çevresine ‘güvenli okul yolu’ yapılması, AVM, hastane gibi yaya yoğun yerlerde hızın sınırlarının daha fazla düşürülmesi de üzerinde çalışma yapılan konular arasında.

Hız, ölümlü kazaları artırıyor

Her 1 kilometre/saatlik hız artışı yaralanma riskini yüzde 3, ölüm riskini yüzde 4-5 oranında artırıyor. Hız kaynaklı kazalarda sürücülerin kusur oranı yüzde 40 civarında. Ortalama hızın yüzde 5 azalması, ölümcül kazaları yüzde 30 azaltıyor.

Bu nedenle öncelikle hedeflerin başında hız sınırlamaları ve denetimi geliyor. Özellikle, ölümlü trafik kazlarının yüzde 60’ının yerleşim yeri dışında meydana gelmiş olması, şehirler arası yollara ilişkin önlemlerin artmasını sağlayacak.

2030'da trafik kazalarında ölümler yarı yarıya azaltılacak

Eylem planının 2024’te başlayan ve 2027’de sona erecek dönemi, “en önemli dönem” olarak nitelendiriliyor. Bu dönemde belirlenen 41 öncelikle hedef hayata geçirilecek. Böylece 2030 yılında trafik kazalarında ölümler yarı yarıya azaltılacak.

Gelecekte trafik ışıklarının bir lambada olması yerine doğrudan araç ön camlarına renkli ışık yansıtılması, metal olan direk ve bariyerlerin esneyebilen maddelerden yapılması gibi hedefler de bulunuyor. Ancak bunların teknolojinin gelişmesiyle ve daha uzun vadede mümkün olabileceğinin altı çiziliyor.