Yaşlılarda oyun alışkanlığı

Metroda, okulda veya işte...

Son yıllarda akıllı telefonlarla birlikte gelişen mobil oyunlar hayatımızın merkezinde. Özellikle çocuklar ve gençler zaman ve mekan fark etmeksizin vakitlerinin çoğunu bu oyunlarda geçiriyor.

Sadece çocuklar ve gençlerde oyun alışkanlığı olduğu düşünülse de durum aslında öyle değil.

Son zamanlarda da yaşlıların oyunlara ilgisi arttı. Özellikle kahvehanelerde oynanan okey, batak, tavla gibi oyunlar yaşlılar tarafından tercih ediliyor.

Peki, yaşlılarda görülen oyun oynama alışkanlığı onları nasıl etkiliyor? Yaşlılar, hangi duygusal ihtiyaçlarını karşılamak için oyun oynama isteği duyuyor? Oyun oynamanın yararı var mıdır? Oyun bağımlısı olmamak için neler yapılabilir?

Bu konuda merak edilenleri Nöroloji Uzmanı Doktor Özlem Bizpınar ve Psikolog Nurefşan Yılmaz’a sorduk.

Nöroloji Uzmanı Doktor Özlem Bizpınar, yaşlı bireylerin sosyal, fiziksel ve bilişsel yönden güçlü tutulması gerektiğini söyledi.

“Alzheimer hastalığı tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sıklığı en hızlı artan hastalıklardandır. Yaşlılarımızın evlerinde bir köşede oturması ve hiçbir şey ile ilgilenmemeleri asla desteklemediğimiz bir durumdur. Beyinde yaş ilerledikçe, beyin hücre sayısı yani nöron sayısı azalmaktadır. Bunu tamamen engellemek mümkün değildir. Fakat nöronlardaki bu azalmayı yavaşlatmak elimizdedir. Bu da bilişsel olarak beyni aktif tutmak ile mümkündür.”

Oyunlarda birçok fonksiyon birlikte kullanılıyor 

Bizpınar, farklı bölgelerde ve kültürlerde değişiklik gösteren oyunların karşımıza bazen tavla, bazen iskambil, bazen de satranç şeklinde ortaya çıktığını belirtti:

“Bu oyunlar ile beynin dikkat, bellek, hızlı düşünme ve karar verme gibi birçok fonksiyonu birlikte kullanılarak biz nörologların sık olarak önerdiği bilişsel aktiviteler yapılıyor. Tıp ve bilişim dünyası bunu sağlayabilmek için değişik programlar yapmaya çalışıyor. Oyunlar ile sağlanan bir diğer önemli aktivite de sosyalleşmektir. Genellikle küçüklü büyüklü gruplar ile oynanan bu oyunlar beynin yaşlanmasını önleyen bir diğer önemli görevi yani sosyal aktiviteyi de gerçekleştiriyor.”

Doğru zamanda, doğru yerde ve doğru miktarda...

Oyun oynama alışkanlığının bağımlılık dozunda olduğunda zihinsel aktivite ve sosyal aktivite olarak kişiyi desteklerken, psikolojik ve sosyal açıdan başka problemlere neden olacağını belirten Bizpınar, her şeyde olduğu gibi oyunların da doğru zamanda, doğru yerde ve doğru miktarda oynandığında istenilen faydayı göstereceğini ifade etti.

Oyun oynama alışkanlığının yaşlılar üzerindeki psikolojik etkilerini ise Psikolog Nurefşan Yılmaz anlattı.

Oyun oynama alışkanlığı yaşlılarda hangi ihtiyaçtan dolayı ortaya çıkıyor?

Oyun alışkanlığı, sadece çocuklarda ve gençlerde değil yaşlılarda da görülebiliyor. Her insanın başarmak, takdir görmek, ödüllendirilmek gibi duygusal ihtiyaçları vardır. Oyun ortamı bu ihtiyaçları karşılayan bir kurguda oluşturulmuştur. Oyunlarda bir hedefe ulaşmak için seviyeler vardır ve bu seviyelerin sonunda kişiler bazen puanla bazen ise parayla ödüllendirilir. Kişi her seviye atladıkça daha fazla başarıya ulaşmış olur, kendini daha değerli hissederek bu duygusal ihtiyaçlarını tatmin eder.

Normal sürelerde oyun oynamanın faydası var mı?

Zihinsel becerileri, dikkat, hafıza, çoklu zekâ becerilerini geliştiren ve yaşlılara yönelik hazırlanmış mobil oyunlar var. Bunların oynanması yaşlının daha sağlıklı yaşlanması, zihinsel esneklik kazanması, keyifli ve iyi vakit geçirmesi için oldukça önemli, tabi ki bağımlı olmadan. Yaşlılık döneminde görülen Alzheimer gibi hastalıkların önlenmesinde de kritik etkileri var.

Oyun bağımlılığı nasıl ortaya çıkıyor?

Kişi, istediği keyfi almak için giderek daha fazla oyun oynuyorsa, oyun oynamadığı sürede de sürekli oyunla ilgili zihinsel uğraşı varsa, oyun oynamadığında ya da süresini azalttığında huzursuzluk sinirlilik ve çökkünlük hissediyorsa, planladığı süreden daha fazla vakit geçiriyorsa ve sosyal hayatı ile ilişkilerini olumsuz etkiliyorsa kişi oyun bağımlısı olabilir.

Kişi, kendine günlük süreler belirlemeli

Nurefşan Yılmaz, yaşlılık döneminde kişilerin eskiye nazaran güçlerini biraz daha kaybedebileceğini belirtiyor:

"Kişiler yaşlılık döneminde, sosyal alanlardan uzaklaşabilirler. Oyunlar bu dönemde bazı duygusal ihtiyaçların karşılanmasında etkili olabilir. Yetişkin ve yaşlılarda otokontrol biraz daha geliştiği için çocuk ve ergenlere nazaran daha erken fark edebiliyor ve davranışlar daha iyi düzenlenebiliyor."

Yılmaz, kişinin oyun bağımlısı olmamak için kendisine günlük süreler belirlemesini ve duygusal ihtiyaçlarını tatmin etmeye yönelik farklı ilgi alanlarını ortaya çıkarması gerektiğini söylüyor.